U nang buồng trứng được phân loại dựa theo 3 đặc tính:
Theo tích chất khối u
Khối u đặc hay u chứa dịch (dịch trong hoặc dịch nhày…). Siêu âm có thể cho biết được điều này.
Theo kích thước hay hình dạng khối u
Một
khối u nhỏ thường gợi ý là do cơ năng (nghĩa là do thay đổi sinh lý
trong cơ thể) nên cơ thể sẽ tự điều chỉnh. U nang buồng trứng cơ năng
còn được gọi là nang cơ năng buồng trứng.
Theo bản chất lành hay ác tính
U
ác tính ý chỉ ung thư buồng trứng, loại này có thể phát triển từ mô
buồng trứng hay do di căn từ các cơ quan khác trong ổ bụng (ung thư
buồng trứng do di căn). Tuy nhiên, thăm khám hay làm xét nghiệm không
thể xác định được khối u nào là lành tính hay ác tính. Tính chất lành/ác
chỉ có thể được nhận biết sau khi phẫu thuật và lấy khối u đem đi xét
nghiệm giải phẫu bệnh (dân gian hay gọi nôm na là “thử thịt”). Một khối u phát triển nhanh, gây ảnh hưởng nhiều đối với sức khỏe có thể gợi ý đến ung thư.
Theo hình ảnh qua siêu âm
U
nang buồng trứng có các phân loại từ I đến IV, dựa vào hình dạng và
tính chất khối u nhìn thấy qua siêu âm, với phân độ càng lớn càng nghĩ
nhiều đến một khối u ác tính.
U nang buồng trứng có diễn tiến như thế nào?
Các diễn tiến tự nhiên có thể xảy ra đối với một khối u nang buồng trứng là:
Khối u không gia tăng thêm kích thước: thường hiếm gặp.
Khối u biến mất: thường xảy ra đối với những khối u cơ năng sau theo dõi từ 2-3 tháng.
Khối u ngày càng to ra: bụng ngày càng to, có thể kèm thêm các biến chứng do chèn ép như đau bụng dưới, bí tiểu, rối loạn đi tiêu, báng bụng…
Khối u bị xoắn:
khối u bị xoắn quanh cuống (giống như quả trên cành nhưng cuống của
khối u buồng trứng vốn là các mạch máu đến và đi từ buồng trứng) làm cho
tuần hoàn đến buồng trứng bị ngưng trệ, khối u ngày càng to ra do ứ
đọng máu bẩn trong khi máu đến nuôi bị thiếu dẫn đến hoại tử hay vỡ ra.
Xoắn hay vỡ là tình trạng cấp cứu cần phải được phẫu thuật ngay.
Ngoài
ra, không có hiện tượng một khối u nang buồng trứng để lâu ngày sẽ trở
thành ung thư buồng trứng mà chỉ có tình trạng ung thư buồng trứng không
được chẩn đoán và xử trí sớm để khối ung thư ngày càng phát triển trầm
trọng thêm.
U nang buồng trứng có những triệu chứng gì và chẩn đoán bằng cách nào?
Khi
chưa có biến chứng, khối u nang buồng trứng thường có các triệu chứng
rất mơ hồ, đa số trường hợp chỉ phát hiện được khối u buồng trứng một
cách tình cờ khi siêu âm bụng kiểm tra hay khi khám phụ khoa định kỳ.
Các triệu chứng có thể gặp:
- Sờ thấy khối u trên bụng.
- Đau bụng.
- Rối loạn kinh nguyệt.
- Rối loạn đi tiêu hay đi tiểu.
Các
triệu chứng này có thể là triệu chứng của một bệnh lý khác như bệnh phụ
khoa (viêm nhiễm, u xơ tử cung) hoặc khối u của một bệnh lý khác ở vùng
bụng.
U
nang buồng trứng có thể dẫn tới biến chứng xoắn u với các triệu chứng
như đau quặn bụng cấp tính, đau thành từng cơn, diễn tiến ngày càng dồn
dập và gia tăng về cường độ, thường kèm nôn ói, nhiều khi trầm trọng dẫn
đến mất nước và các chất điện giải hoặc dẫn tới suy thận.
Khám
phụ khoa định kì có thể giúp phát hiện được khối u buồng trứng, kết hợp
với siêu âm bụng sẽ cho biết thêm tính chất khối u. Ngoài ra, có thể
làm thêm một số xét nghiệm máu để giúp định hướng tính chất lành hay ác
của khối u như xét nghiệm máu đo lượng chất Alpha Feto Protein (CA 125).
U nang buồng trứng có cần được điều trị không?
Nếu
là khối u cơ năng thì nên chờ vài tháng để có chẩn đoán rõ ràng trong
khi một khối u thực thể (do bệnh lý) thì cần được xử trí sớm nhằm xác
định rõ tính chất lành hay ác, cũng như tránh các biến chứng có thể xảy
ra. Một khối u nếu để quá to sẽ gây khó khăn cho phẫu thuật, gây mất
nhiều máu và có nhiều nguy cơ tổn thương đến các cơ quan lân cận.
Phương
pháp điều trị chủ yếu đối với U nang buồng trứng là phẫu thuật. Có thể
phẫu thuật qua nội soi ổ bụng hay mổ bụng hở tùy theo kích thước và tính
chất của khối u. Thuốc men chỉ được dùng trong một vài trường hợp đặc
biệt hoặc trong thời gian chờ đợi làm phẫu thuật đối với các trường hợp
đã có chỉ định mổ.
U nang buồng trứng có các dạng đặc biệt thường gặp nào?
Nang lạc tuyến buồng trứng
Hay
gọi đúng hơn là lạc nội mạc tử cung ở buồng trứng. Nội mạc tử cung là
lớp màng trong của tử cung, gồm 2 phần, phần nền hầu như không thay đổi
và phần tăng trưởng là phần sẽ thay đổi theo chu kỳ kinh nguyệt, trong
quá trình mang thai và khi sinh nở.
Thông
thường, theo chu kỳ kinh nguyệt, phần tăng trưởng này sẽ phát triển
ngày càng dày lên, tích tụ nhiều chất dinh dưỡng nhằm tạo mọi điều kiện
thuận lợi để trứng thụ tinh sẽ đến làm tổ khi có thai. Gần hết chu kỳ
kinh, do thay đổi nội tiết tố sinh dục nữ, lớp tăng trưởng này sẽ bong
ra và tạo ra hiện tượng hành kinh, sau đó, phần này lại tiếp tục tăng
trưởng vào chu kỳ kinh sau và cứ thế duy trì suốt giai đoạn tuổi sinh
sản.
Trong
bệnh lý lạc nội mạc tử cung, nội mạc tử cung sẽ hiện diện ở nhiều nơi
khác ngoài lòng tử cung như trong ổ bụng, tại vòi trứng, tại buồng
trứng, hoặc bám trên thành ruột v.v…
Mặc
dù nằm lạc chỗ nhưng các phần nội mạc này vẫn bị ảnh hưởng bởi nội tiết
tố sinh dục nên vẫn phát triển dày lên, cương tụ rồi bong ra và gây
xuất tiết vào ngày hành kinh. Tuy nhiên, dịch xuất tiết và xuất huyết từ
đám nội mạc này sẽ không được tống ra ngoài như máu kinh mà bị tích tụ
lại tại chỗ và ngày càng nhiều lên. Khối lạc chỗ sẽ ngày càng to ra và
tạo thành các khối nang chứa dịch, máu và nội mạc tử cung.
Nguyên
nhân của bệnh cho tới nay vẫn còn chưa rõ ràng, được giải thích là do
nội mạc tử cung khi sinh ra đã có mặt ở các vị trí bất thường, hoặc do
hiện tượng nội mạc bong ra khi hành kinh đã đi ngược dòng từ lòng tử
cung trở ngược ra vòi trứng và có mặt tại các nơi khác trong ổ bụng.
Triệu
chứng của tình trạng này là xuất hiện cơn đau bụng kinh ngày càng gia
tăng kèm một khối u vùng bụng ngày càng to ra. Điều trị thuốc được ưu
tiên chỉ định khi khối u còn nhỏ hoặc trước và sau khi phẫu thuật nhằm
tiêu diệt triệt để các khối lạc chỗ. Tuy nhiên, bệnh rất thường hay tái
phát.
U bì buồng trứng
Đa
số là u lành. Tổ chức u là tổ chức phát triển từ mô thượng bì trong
thời phôi thai. Khi phẫu thuật sẽ thấy bên trong khối u có chất bã đậu
vàng, nhiều lông tóc, xương, răng…
Ung thư buồng trứng
Ung
thư buồng trứng cũng được xếp vào trong các dạng đặc biệt của u nang vì
tính chất ung thư chỉ biết được sau khi phẫu thuật, còn trước đó, khi
thăm khám vẫn chẩn đoán là u nang. Ung thư buồng trứng có thể phát triển
trên mọi độ tuổi và thường được phát hiện trễ do triệu chứng của khối u
buồng trứng thường rất mơ hồ. Hơn nữa, vị trí của buồng trứng tiếp xúc
nhiều với ổ bụng, do đó thường có di căn xa từ rất sớm. Điều trị ung thư
buồng trứng gồm phẫu thuật và hóa trị bổ sung sau đó. Tùy theo mức độ
bệnh, có khi đòi hỏi phẫu thuật lấy hết cả 2 buồng trứng và cả tử cung,
dù tuổi đời bệnh nhân còn rất trẻ.
Kết luận
U
nang buồng trứng là một bệnh hay gặp của phụ nữ. Có thể đây chỉ là khối
u cơ năng do hoạt động nội tiết của cơ thể hoặc cũng có thể đây là khối
ung thư cần được phát hiện sớm và xử trí kịp thời nhằm bảo toàn mạng
sống và duy trì chức năng cho người phụ nữ.
Việc
khám phụ khoa định kỳ sẽ giúp phát hiện sớm bệnh. Những trường hợp phụ
nữ độc thân, ngại thăm khám phụ khoa, có thể dùng siêu âm bụng để thay
thế như một phương tiện tìm bệnh.
Cuối
cùng, khi phát hiện u nang buồng trứng, nên được điều trị sớm để tránh
trường hợp bỏ sót ung thư buồng trứng - một trong những nguy cơ gây tử
vong cao cho người phụ nữ.
Theo 24h